In de eerste week dat ik aan huis was gekluisterd door het Coronavirus, pakte ik het boek ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman uit de kast. Naast alle chaos en drukte thuis, zag ik kans om eindelijk te beginnen aan dit veelbelovende boek. En dat het inderdaad een veelbelovend boek is, werd mij al duidelijk na het lezen van de eerste zinnen.

Inspiratiebron voor wereldleiders

Op de eerste pagina introduceert Bregman het boek ‘Psychologie der massa’s’ van de Franse auteur Gustave Le Bon. Dit boek was zo’n eeuw geleden de inspiratiebron voor wereldleiders, zoals Hitler, Stalin, Churchill, Mussolini en Roosevelt.

“Le Bon legde [in zijn boek] haarfijn uit wat er gebeurt in noodsituaties. Vrijwel onmiddellijk, schreef hij, daalt de mens ‘een aantal treden op de ladder van de beschaving’. Dan grijpen paniek en geweld om zich heen. Dan openbaart zich onze ware natuur.”

De ladder van beschaving

Terwijl ik dit las, vlogen mijn gedachten onmiddellijk naar de impact van het Coronavirus op onze samenleving. Dit is een noodsituatie. Mensen zijn bang. En er wordt gevochten om rollen toiletpapier. Le Bon heeft gelijk! Dit is wat er dan gebeurt.

We dalen op de ladder van beschaving.

Dat dachten de wereldleiders van destijds ook.

Het bombarderen van Londen door de Nazi’s, en het bombarderen van Duitsland door de Engelsen, werd mede ingegeven door de opvattingen van Le Bon. Naast fysieke oorlogvoering ging het hier om psychologische oorlogsvoering. De mensen zouden verlamd worden door angst. Hun geest en moraal zou breken. Met als gevolg paniek en geweld en nog meer chaos.

Dat gebeurde alleen niet.

Wat bleek, na een bombardement trokken de mensen elkaar uit het puin, blusten ze de branden, en bekommerden ze zich om de gewonden en daklozen. Niks geen geknakte geest, of geweld op grote schaal.

Wat er wel gebeurde, was een toename in saamhorigheid, overlevingsdrang en levenslust.

Het verlangen te leven

Opnieuw dwaalden mijn gedachten af naar het Coronavirus.

Overlevingsdrang? Ja, absoluut! Maar leidt de drang om te overleven dan niet tot asociaal gedrag? Zoals de schappen van de supermarkt leegplunderen?  Dus alsnog naar een treetje lager op de ladder van beschaving?

Ik was nog niet helemaal overtuigd.

Saamhorigheid? Ja! Eerlijk is eerlijk, ik heb tot nog toe meer oproepjes op social media zien voorbijkomen waarin boodschappenhulp aan ouderen en kinderopvanghulp aan ouders met cruciale beroepen wordt aangeboden, dan berichten over asociaal gedrag in de supermarkt.

Levenslust? Ook hier kan ik alleen maar ‘Ja’ op antwoorden. Ik zie zoveel vormen van creativiteit voorbijkomen. Van de meest grappige videootjes over het leven in quarantaine tot webinars over online ondernemen. Van online gemeenschappen die zich spontaan formeren tot een groot aanbod van gratis meditaties.

Wat maakt dan dat ik – net als de wereldleiders van weleer – denk dat Le Bon gelijk had? Dat een noodsituatie direct leidt tot paniek, geweld en asociaal gedrag?

Terwijl ik verder lees in ‘De meeste mensen deugen’ begrijp ik dat ik niet de enige ben.

Om de één of andere reden, zijn mensen nu eenmaal geneigd te denken dat een noodsituatie het meest egoïstische in de mens naar boven haalt.

En deze gedachte is helaas heel hardnekkig.Ondanks al het wetenschappelijk onderzoek dat sinds WO II  het tegendeel laat zien. 

Het goede in de mens

De realiteit is dat een noodsituatie eerder het goede in de mens naar boven haalt, dan het slechte.

Nu we met elkaar laveren door de onrustige en onzekere periode van Corona is dit een heel fijn weten.

Ik vertrouw erop dat de wereldleiders van NU dit ook weten. En dat ze geen besluiten nemen die ingegeven zijn door het gedachtengoed van Le Bon.