Het coronavirus houdt de gemoederen bezig. Daarover zullen we het snel eens zijn. Wereldwijd buitelen meningen, feiten, aannames, gedachten en ideeën over elkaar heen. Berichten gaan over de oorzaak en de aanpak van het virus, en over de kansen die het met zich meebrengt. We horen de stemmen van overheidsbekleders, virologen, artsen en van de ‘gewone man’. Alle communicatiekanalen worden ingezet. Van Facebook tot de gedrukte krant. Van Youtube tot online nieuwsbrieven. Kortom, aan de berichtgeving over corona valt niet te ontkomen.

Wist je dat elk bericht in een fotolijstje komt?

Stel je eens voor dat jij een leeg fotolijstje hebt waarin je een vakantiefoto wilt plaatsen. De foto is alleen groter dan de lijst. Wat te doen? Je kunt de foto niet verkleinen, dus om het passend te maken, moet er iets vanaf. Je overweegt om de rechterkant eraf te knippen. Daar is alleen tante Jo te zien, en met haar heb je niet zo’n bijzondere band. Of je overweegt zowel aan de linker- als aan de rechterkant een stukje er vanaf te halen. Dan verdwijnt tante Jo niet helemaal uit beeld. Wel verdwijnt dan de mooie vlinderstruik die aan de linkerkant staat. Toch jammer.

Zie je wat er hier gebeurt?

Een bericht komt altijd in een fotolijst. In vakjargon noemen we dat een communicatieframe.

Of we er nu van bewust zijn of niet, we kunnen niet voorkomen dat er altijd stukjes van de ‘waarheid’ buiten het lijstje vallen. De tante Jo’s in het verhaal, of juist de vlinderstruiken. Iets blijft buiten beeld.

Officiële berichten van overheden en bedrijven worden altijd in een frame geplaatst. Dat is onder meer de taak van de communicatieadviseur.

Met een goed gekozen frame kun je een duidelijke boodschap overbrengen. Voor de lezer of luisteraar ook fijn. Je weet dan vrij snel waar de boodschapper voor staat. Zoals bij Rutte. Hij staat voor een ‘intelligente lockdown’. Binnen dit communicatieframe worden vervolgens de overheidsmaatregelen besproken. En elke maatregel kun je terugvoeren op het frame van de ‘intelligente lockdown’. Heel helder.

Op zich is er niets mis mee om een bericht te framen.

En al zou je alle perspectieven willen meenemen in je bericht, het is vrijwel onmogelijk om 100% volledig te zijn. Om maar te zwijgen van de ellelange verhalen die dat zou opleveren.

Een frame wordt pas een probleem als er bewust of onbewust mee is gerommeld.

Laten we nog even teruggaan naar het dilemma van de vakantiefoto. Stel je voor dat je besluit om tante Jo niet van de foto af te knippen, maar dat je het lijstje gaat verbuigen zodat het een andere vorm krijgt en de foto alsnog past. Dat een aantal hoofden aan de bovenkant van de foto eraf valt omdat het frame daar niet meer recht en kloppend is, neem je op de koop toe.

Dit gebeurt er als je het communicatieframe zodanig manipuleert zodat jouw boodschap er perfect in past, maar wel ten koste gaat van relevante feiten.

Een voorbeeld is de omstreden video van Judy Mikovits. In de eerste 10 minuten van de video wordt het frame neergezet van een ‘onschuldige, aardige wetenschapper die door de overheid monddood wordt gemaakt’. In de daaropvolgende 20 minuten deelt Judy haar standpunt over vaccinaties en de financiering daarvan.

Ongeacht of je haar gelooft of haar mening deelt, het is vrij lastig om het beeld van de ‘onschuldige, aardige wetenschapper’ los te laten.

Grote kans dat ook jij je gaat afvragen of ze misschien een punt heeft en vervolgens de video met je vrienden deelt.

Want dat blijkt het effect van het gekozen beginframe te zijn; de video is viraal gegaan. (Hier en hier vind je meer informatie over de video.)

Wat is nu mijn frame?

Alle informatie – van iedereen en altijd – komt in een fotolijstje!

Er valt dus altijd iets van het verhaal buiten beeld.

Dus als je een bericht leest of beluistert, vraag jezelf dan eens af hoe het fotolijstje eruit ziet.

Soms is dat hetzelfde als de boodschap, zoals in het voorbeeld van de ‘intelligente lockdown’. En soms wordt er een appel gedaan op je emoties, zoals gebeurt in de openingsscènes van Judy Mikovits’ video.

Het is niet altijd even makkelijk om een frame te herkennen en te benoemen. Maar oefening baart kunst.

En wat altijd goed is om te onthouden:

Niemand heeft het monopolie op ‘de waarheid’.